Dijital Girdap: Doomscrolling Nedir?
“Doom” (kıyamet) ve “scrolling” (kaydırmak) kelimelerinin birleşiminden oluşan “doomscrolling” kavramı, Türkçeye “felaket kaydırması” olarak çevriliyor. Kovid-19 salgınıyla birlikte hayatımıza giren bu terim, 2023 yılında Oxford İngilizce Sözlüğü’ne (OED) resmen dahil edildi.
Bir Hayatta Kalma İçgüdüsü mü?
Ağustos 2024’te “Computers in Human Behavior Reports” dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, bireyler olumsuz haberlere olumlu olanlara kıyasla daha fazla tepki veriyor. Uzmanlar, bu durumun bir tür hayatta kalma içgüdüsünden kaynaklandığını belirtiyor.
İçgüdüsel olarak olumsuz uyaranlara daha duyarlı olan bireyler, sosyal medya üzerinden sürekli güncellenen haber akışında felaket senaryolarına odaklanıyor. Bu durum, zamanla “varoluşsal anksiyete, gelecek kaygısı, bunalım ve güncelden geri kalma korkusu” gibi belirtilere yol açabiliyor.
Güvenlik Arayışı mı, Kaygı Tetikleyicisi mi?
İngiltere Sussex Üniversitesi Psikoloji Bölümünden Prof. Graham Davey, doomscrolling davranışının temelinde “belirsizliğe tahammülsüzlük” olduğunu ifade ediyor. Davey’e göre, bireyler bir olayın yüzde yüz güvenli olduğundan emin olmadıkça endişe duymaya devam ediyor.
“Doomscrolling, aslında bir güvenlik arayışı gibi görünse de, bireyler bu davranışla endişelerini yatıştırmak yerine daha da artırıyor,” diyen Davey, sosyal medyada sunulan haberlerin giderek daha görsel ve şoke edici hale geldiğini, bunun da ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yarattığını vurguluyor.
Kontrol Hissi mi, Kaygı Sebebi mi?
San Diego California Üniversitesi Psikiyatri Profesörü Susan Tapert ise, dünyada olup biteni bilmeye çalışmanın insani bir ihtiyaç olduğunu belirtiyor. Tapert, “Bilgiye ulaşmak, bireye dünyaya karşı kontrol hissi verir. Ancak bu his, kaygı seviyesini artırabilir,” diyerek beynin yeni bilgiye duyarlılığını ve ödül mekanizmasını açıklıyor.
Yeni bir haber okunduğunda dopamin salgılanması, doomscrolling davranışını bir tür bağımlılığa dönüştürüyor. Bu döngü, bireyleri karamsar içeriklere yönlendirerek zihinsel bir kapana kıstırıyor.
Ekran Yoluyla Deneyimlenen Felaketler
Uzmanlar, ekran aracılığıyla deneyimlenen olumsuz olayların “ikincil travma” yaratabileceğine dikkat çekiyor. Özellikle savaş, afet ve şiddet içerikli haberlerin görsel olarak sunulması, bireylerin limbik sistemini tetikleyerek korku ve endişe duygularını artırıyor.
Sosyal medya sayfasını sürekli yenileyen bireyler, tehlikelere karşı tetikte kalma hissiyle doomscrolling eylemini sürdürüyor. Bu davranış, zamanla kompulsif bir döngüye dönüşerek zihinsel sağlığı tehdit ediyor.
