Türkiye’nin her köyünde, mahallesinde ve kasabasında bir zamanlar canla başla hizmet veren, müşterisiyle birebir ilgilenen mahalle bakkalları, zamanla yerini büyük marketlere ve süpermarketlere bıraktı. Mahalle kültürünün bir parçası olan bu bakkallar, sadece yiyecek ve içecek satmakla kalmaz, aynı zamanda sosyal birer buluşma noktasıydı. Ancak, günümüzde artan marketleşme ve büyük perakendecilerin hızla yayılmasıyla birlikte, bu sıcak ortam yerini soğuk, mekanik ve kimliksiz alışveriş alanlarına bıraktı.
Mahalle Bakkallarının Kaybolan Sıcaklığı
Mahalle bakkalları, eski zamanlarda sadece alışveriş yapmak için uğranan yerler değildi. Kendisini evinden biri gibi gören müşterileriyle samimi ilişkiler kurar, ailelerin ihtiyaçlarına göre küçük esnaf, sürekli veresiye yazardı. İnsanlar bir parça ekmek ya da süt alırken, bakkal amca veya bakkal teyzeyle birkaç dakika sohbet eder, günün sıkıntılarından uzaklaşırlardı. Bu küçük esnaf, mahallelinin kaybolan ürünlerini de yerel olarak temin eder, hem ticaret yapar hem de mahalledeki sosyal bağları güçlendirirdi.
Ancak, zamanla büyük süpermarketler ve perakende zincirleri, sadece tüketim anlamında değil, aynı zamanda sosyal bağları da değiştirdi. Mahalle bakkalları, süpermarketlerin fiyat avantajlarına karşı koyamayıp küçülmeye ve kapanmaya başladı. Artık mahalledeki bakkal, raflarında sadece birkaç temel ürünle sınırlı kalırken, süpermarketler her türlü gıda ürününü ve markayı aynı çatı altında topladı.
Veresiye Kültürü ve Küçük Esnafın Mücadelesi
Bir dönemin vazgeçilmezi olan veresiye kültürü, mahalle bakkallarının ticaretinde önemli bir rol oynuyordu. Müşteriler, ay sonu maaşla ödeme yapacak şekilde bakkallarına olan borçlarını öder, bu da küçük esnafın nakit akışı konusunda rahatlık sağlar, işletme devamlılığını sağlar. Ancak büyük marketlerin nakit ödeme sistemine dayalı işleyişi, bu kültürü de yok etti. Artık çok az sayıda bakkal, veresiye defteri tutmakta ısrar ediyor. Büyük mağazalar, zamanla esnafın bu geleneksel ticaret modelini değiştirdi ve tüketici alışveriş alışkanlıkları tamamen dönüştü. İnsanlar süpermarketlerin kolaylıkları ve tek seferde yapılan büyük alışverişler nedeniyle veresiye alışverişten uzaklaştı.
Küçük Esnafın “Ölüme” Gidişi
Bir zamanlar mahallelerin sosyal hayatının temeli olan küçük esnaf, bugün büyük marketlerin gölgesinde adeta yok olma noktasına gelmiş durumda. Küçük işletmeler, artan kira bedelleri, yüksek işçilik maliyetleri, zorlaşan iş yapma koşulları ve büyük marketlerin sunduğu daha cazip fiyatlar karşısında ne yazık ki tutunamıyor. Birçok mahalle bakkalı, ekonomik olarak zorlu bir mücadele verirken, bazıları tamamen kapanmak zorunda kaldı.
Mahalle Kültürünün Sonu mu?
Mahalle bakkallarının kapanması, sadece ekonomik bir kayıp değil, aynı zamanda sosyal bir kayıp anlamına geliyor. Mahalledeki esnaf, her geçen gün daha da azalan sayısıyla birlikte, mahalle kültürünün de büyük ölçüde kaybolmasına neden oluyor. İnsanlar, alışverişlerini büyük marketlerden yaparak hem sosyal bağlarını zayıflatıyor hem de küçük esnafın son kalıntılarını yok ediyor.
Bundan birkaç yıl önce, mahalle bakkalı, bütün mahalleye hitap eden, herkesin güvenle alışveriş yapabildiği ve mahallelinin yardımlaştığı bir yerdi. Bu kültür, yerini hızla büyük marketlere ve bireysel alışveriş alışkanlıklarına bırakmış durumda. Ancak hala bazı mahallelerde, küçük dükkanlar, sosyal yardımlaşma, yerel ticaret ve aileye dayalı ticaretin izlerini taşıyor.
