Kentte geri dönüşüm potansiyeli yüksek olmasına karşın, atıkların kaynağında ayrıştırılması oranı Türkiye ortalamasının altında seyrediyor. WWF Türkiye ve Gaziantep Üniversitesi tarafından hazırlanan 2025 tarihli bir araştırmaya göre, kentteki ayrıştırma oranı %12’nin altında kalıyor.
Altyapı Yetersizliği ve Dağınık Sistem
Uzmanlar, Gaziantep’teki düşük ayrıştırma oranının en önemli nedenlerinden birinin altyapı eksikliği olduğunu belirtiyor. Mahalle bazlı geri dönüşüm konteynerlerinin sayısı yetersiz; mevcut sistem ise düzensiz toplama ve sınıflandırma sorunlarıyla karşı karşıya. Belediyelerin geri dönüşüm hizmetleri, özellikle kırsal ve yeni yerleşim bölgelerinde sınırlı kalıyor.
Bilinç Düzeyi ve Eğitim Eksikliği
Sosyolojik araştırmalara göre, kent halkının büyük bir kısmı geri dönüşümün çevresel ve ekonomik faydaları konusunda yeterli bilgiye sahip değil. Atık ayrıştırma alışkanlığı, genellikle okul çağındaki çocuklar ve gençler arasında daha yaygınken, orta yaş ve üzeri bireylerde bu oran oldukça düşük. Eğitim kampanyalarının süreklilik göstermemesi ve görsel materyallerin yetersizliği de bu durumu pekiştiriyor.
Ekonomik Gerekçeler ve Toplayıcıların Rolü
Gaziantep’te sokak toplayıcıları, geri dönüşüm zincirinin önemli bir parçası hâline gelmiş durumda. Ancak bu bireylerin kayıt dışı çalışması, sistematik veri toplanmasını ve ayrıştırma oranlarının sağlıklı ölçülmesini zorlaştırıyor. Ayrıca bazı vatandaşlar, geri dönüşümün ekonomik bir karşılığı olmadığını düşündüğü için ayrıştırmaya yönelmiyor. Bu da bireysel motivasyonu azaltan bir unsur olarak öne çıkıyor.
Belediyelerden Yeni Adımlar Bekleniyor
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, atık su arıtma konusunda Türkiye ortalamasının üzerine çıkarak %95’lik başarıya ulaşmış durumda. Ancak katı atık ayrıştırma konusunda benzer bir ivme henüz yakalanabilmiş değil. Uzmanlar, belediyelerin geri dönüşüm altyapısını güçlendirmesi, konteyner sayısını artırması ve halkı bilinçlendirme kampanyalarına ağırlık vermesi gerektiğini vurguluyor.
Çözüm: Eğitim, Teşvik ve Takip
Geri dönüşüm oranlarının artırılması için önerilen başlıca adımlar arasında okul temelli çevre eğitimleri, konteyner erişiminin yaygınlaştırılması, ekonomik teşvik sistemlerinin kurulması ve sokak toplayıcılarının kayıt altına alınması yer alıyor. Ayrıca dijital takip sistemleriyle atık miktarlarının ve ayrıştırma oranlarının düzenli olarak raporlanması, yerel yönetimlerin stratejik planlamasını kolaylaştırabilir.
