Güneş: Sağlık kaynağı mı, risk faktörü mü?
Güneş, vücudun D vitamini üretmesini sağlayan en önemli doğal kaynaklardan biri. Ancak uzmanlar, bu faydanın bilinçsizce ve uzun süre güneşte kalarak değil, kontrollü bir şekilde elde edilebileceğini vurguluyor. Aksi halde güneş ışınları ciltte erken yaşlanma, lekelenme ve uzun vadede cilt kanseri gibi ciddi sorunlara yol açabiliyor.
Güneş ışınlarının görünmeyen etkileri
Güneşten dünyaya ulaşan enerjinin sadece küçük bir bölümü ultraviyole (UV) ışınlarından oluşuyor. Bu görünmez ışınlar üç gruba ayrılıyor: UVA, UVB ve UVC.
UVA: Derinin alt tabakalarına kadar ulaşarak uzun vadede cilt yaşlanmasına ve DNA hasarına yol açabiliyor.
UVB: Güneş yanıklarının en büyük sorumlusu ve D vitamini sentezinin temel kaynağı. Ancak camdan geçemediği için cam arkasında oturmak D vitamini üretimine katkı sağlamıyor.
UVC: En tehlikeli tür olmasına rağmen ozon tabakası tarafından tamamen engellendiğinden yeryüzüne ulaşmıyor.
Bu ışınlardan özellikle UVA ve UVB, yaz aylarında daha yoğun hissediliyor ve ciltte hem bronzlaşma hem de yanık gibi değişikliklere yol açıyor.
D vitamininde doğru zamanlama şart
Uzmanlar, D vitamini için saatlerce güneşte kalmanın gerekmediğini belirtiyor. Açık tenli bir kişi için sabah erken veya akşamüstü geç saatlerde yalnızca 10–15 dakikalık kısa bir maruziyetin çoğu zaman yeterli olduğu, bu sürenin fazlasının ise faydadan çok zarar getirdiği ifade ediliyor.
Kimler daha dikkatli olmalı?
Açık tenli, sarışın ve çilli kişiler
Cilt kanseri öyküsü bulunanlar
Çocuklar, özellikle 6 aydan küçük bebekler
Bağışıklık sistemi zayıf veya tedavi gören hastalar
Uzun süre açık havada çalışanlar (tarım işçileri, balıkçılar, inşaat işçileri vb.)
Bu gruplar için güneşten korunma hayati önem taşıyor.
Güneşlenmenin altın kuralları
Saat seçimi: 10:00–16:00 arasında güneş ışınlarının dik geldiği saatlerde dışarıda uzun süre kalmaktan kaçının.
Koruyucu önlem: Güneşe çıkmadan 20 dakika önce en az SPF 30 faktörlü geniş spektrumlu koruyucu krem sürün, 2-3 saatte bir yenileyin.
Fiziksel koruma: Şapka, güneş gözlüğü, uzun ve hafif kıyafetler tercih edin.
Sıvı desteği: Güneşte uzun süre kalınacaksa bol su içerek vücudu susuz bırakmayın.
Güneş yanığında ilk yardım
Yanık oluştuğunda hemen güneşten uzaklaşmak, cildi serin (buz gibi olmayan) suyla yıkamak ve nemlendirici kremler kullanmak ilk adım. Kabarcıklar oluşursa patlatmamak, diş macunu, yoğurt gibi yanlış yöntemlerden kaçınmak ve şiddetli durumlarda hekime başvurmak gerekiyor.
Uzmanlara göre güneş ne tamamen dost ne de tamamen düşman. Doğru saatlerde, kısa sürelerle ve koruma önlemleriyle maruz kalındığında vücudun D vitamini ihtiyacını karşılayabilir, bağışıklığı destekleyebilir. Aksi halde uzun süreli ve dikkatsiz maruziyet cilt sağlığını tehdit ediyor.
