33 Yılda 3,26 Trilyon Dolarlık Kayıp
FAO’nun “Afetlerin Tarım ve Gıda Güvenliği Üzerindeki Etkisi” raporuna göre, 1991–2023 yılları arasında 205 ülke ve bölgede 191 tarımsal üründe kayıplar tespit edildi. Bu dönemde tarımda toplam 3,26 trilyon dolarlık afet kaybı yaşandı. Kayıpların 2,9 trilyon dolarlık kısmı sel, kuraklık ve sıcak hava dalgalarıyla bağlantılı oldu.
Tahıllar En Fazla Etkilenen Ürün Grubu
En büyük kayıp 4,6 milyar ton ile tahıl ürünlerinde yaşandı. Sebze ve meyvelerde 2,8 milyar ton, et ve süt ürünlerinde ise 900 milyon tonluk kayıp hesaplandı. Tahıllar, iklimsel değişikliğe karşı en kırılgan ürün gruplarından biri olarak öne çıktı.
Kıtalar Arası Kayıplar
Asya kıtası yüzde 47 ile küresel kayıpların en fazla yaşandığı bölge oldu. Amerika yüzde 22 ile ikinci, Afrika yüzde 19 ile üçüncü sırada yer aldı. Tarımsal Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) yüzdesi olarak değerlendirildiğinde ise Afrika yüzde 7,4 ile en şiddetli göreli ekonomik etkiyi yaşadı.
Ekonomik Zararın Boyutu
Tehlike türlerine göre kayıplarda seller 1,5 trilyon doları aşan hasarla ilk sırada yer aldı. Fırtınalar 720 milyar dolar, depremler 336 milyar dolar, kuraklıklar 278 milyar dolar, aşırı sıcaklıklar 187 milyar dolar ve orman yangınları 166 milyar dolar zarara yol açtı. Balıkçılıkta ise 1985–2022 yılları arasında 5,6 milyon ton üretim kaybı yaşandı.
İklim Krizi Tarımı Tehdit Ediyor
İzmir Bakırçay Üniversitesi’nden Prof. Dr. Şermin Tahıl, tarımın karşı karşıya olduğu en büyük belirsizliğin iklim krizi olduğunu vurguladı. Kuraklık, sel, fırtına, aşırı sıcaklık dalgaları ve ani don olaylarının sıklığı ve şiddetinde artış yaşandığını belirten Tahıl, “İklim krizi sadece bitki ve hayvan döngülerini değil; su kaynaklarından depolamaya, pazarlamadan altyapıya kadar gıda sisteminin tüm yapısını etkiliyor” dedi.
Tahıllar ve Diğer Ürünler Krizin Hedefinde
Tahıl, su stresine ve sıcaklık anomalilerine karşı ekolojik toleransı düşük olan ürünlerin iklim krizinden en çok etkilendiğini belirtti. Mısır su sıkıntısına en hızlı tepki veren ürünlerden biri olurken, buğday ve arpa sıcaklık artışlarından hemen etkileniyor. Zeytin ve üzüm gibi ürünler belli ölçüde dayanıklılık gösterse de aşırı sıcaklık artışlarında verim düşüklüğü yaşanıyor.
Türkiye’de Kuraklık Riski
Türkiye’nin Akdeniz iklim kuşağında yer alması nedeniyle küresel ortalamadan yüzde 20 daha hızlı ısındığını belirten Tahıl, ülkenin iklim krizi etkilerini en ağır hisseden ülkelerden biri olduğunu söyledi. Türkiye’de toprakların yüzde 88’inin çölleşme riski taşıdığını, özellikle Batı ve Güneybatı Anadolu’da kuraklığın hızlandığını ifade etti.
Çözüm Önerileri
Tahıl, iklim kriziyle mücadelede havza bazlı su yönetiminin önemine dikkat çekti. Su hasadı, dikey tarım ve topraksız tarım gibi yeni nesil tekniklerin hem su tasarrufu sağladığını hem de değişen iklim koşullarına uyum imkânı sunduğunu belirtti.
