2025 yılında Science dergisinde yayımlanan ve Uganda’daki Ngamba Adası Şempanze Koruma Alanı’nda yürütülen bir araştırma, şempanzelerin farklı türdeki kanıtları değerlendirebildiğini ve daha güçlü bir argümanla karşılaştıklarında fikirlerini değiştirebildiklerini ortaya koydu.
Kanıtlarla Karar Değiştirme
Araştırmacılar, şempanzelere içinde yiyecek bulunan kutular göstererek çeşitli senaryolar sundu. İlk aşamada hayvanlar, daha önce edindikleri bilgiye dayanarak belirli kutuları tercih etti. Ancak ikinci aşamada, daha güçlü ve açık kanıtlar sunulduğunda, şempanzelerin önceki tercihlerini gözden geçirip kararlarını değiştirdikleri gözlemlendi.
Bu davranış, yalnızca öğrenme değil; aynı zamanda kanıt değerlendirme ve bilişsel esneklik gibi yüksek düzeyde zihinsel süreçlerin varlığına işaret ediyor.
İnsanlara Özgü Sanılan Bir Yeteneğin İzleri
Araştırma ekibi, bu bulgunun insan aklının ayırt edici özelliklerinden biri olan “kanıta dayalı fikir değiştirme” davranışının şempanzelerde de gözlemlenebildiğini belirtiyor. Bu durum, primatların sosyal öğrenme, mantıksal çıkarım ve karar verme süreçlerinde daha önce sanılandan çok daha gelişmiş olduklarını gösteriyor.
“İnanç Değil, Kanıt Belirleyici Olabiliyor”
Araştırmanın sonuçları, şempanzelerin yalnızca içgüdüsel değil, aynı zamanda rasyonel kararlar verebildiğini ortaya koyuyor. Bu da evrimsel süreçte bilişsel yeteneklerin nasıl geliştiğine dair yeni soruları gündeme getiriyor. Bilim insanları, bu tür davranışların sosyal ilişkilerde, grup içi iletişimde ve hayatta kalma stratejilerinde önemli rol oynayabileceğini düşünüyor.
Etik ve Eğitim Açısından Yeni Ufuklar
Şempanzelerin bu düzeyde bilişsel yeteneklere sahip olduğunun kanıtlanması, hayvan hakları ve etik tartışmalarına da yeni bir boyut kazandırıyor. Eğitim, barınma ve deney ortamlarının yeniden değerlendirilmesi gerektiği yönünde görüşler artarken, bu tür araştırmaların hayvan refahı ilkeleri çerçevesinde yürütülmesi gerektiği vurgulanıyor.
Şempanzelerin güçlü kanıtlar karşısında fikir değiştirebilmesi, yalnızca bilimsel bir keşif değil; aynı zamanda insan-merkezli düşünme biçimimizi sorgulatan bir gelişme. Bu bulgu, doğayla kurduğumuz zihinsel bağları yeniden tanımlama fırsatı sunuyor.
