Gaziantep, tarih boyunca farklı medeniyetlerin izlerini taşıyan zengin bir kültürel mirasa sahip. Şehrin en önemli tarihi yapılarından biri olan Gaziantep Mevlevihanesi, 17’nci yüzyıldan günümüze kadar sağlam olarak ulaşan mimarisi ve kültürel değerleriyle öne çıkıyor. Semahanesi, mescidi, selamlığı, derviş hücreleri, hamuşanı ve dükkanlarıyla bölgenin en önemli Mevlevihanelerinden biri olarak kabul edilen bu yapı, Mevlana’nın anısını yaşatıyor ve Gaziantep’teki medeniyet kodlarını ziyaretçilerine aktarıyor.
Gaziantep Mevlevihanesi’nin Tarihçesi ve Mimari Özellikleri
Gaziantep Mevlevihanesi, Kozluca Mahallesi’nde, Buğday Arası, Kozluca ve Şehitler Caddeleri arasında konumlanıyor. Günümüzde Mevlevihane Camisi, Tekke Camisi ve Mustafa Ağa Camisi olarak tanınan yapı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük Mevlevihanelerinden biri olarak dikkat çekiyor.
Tarihi kayıtlara göre, 1635 tarihli Şer’i Mahkeme Sicil kayıtları, mevlevihanenin bulunduğu alanda daha önce de bir Mevlevihane olduğunu ortaya koyuyor. Semahane kapısı üzerindeki 1638 tarihli Farsça talik kitabesinden ise Ayıntab Sancak Beyi Türkmen Mustafa Ağa bin Yusuf tarafından inşa ettirildiği öğreniliyor. Mustafa Ağa, vakfiyesinde Şaban Dede’nin oğlu Mehmet Dede ve onun soyundan gelecek şeyhleri mütevelli olarak tayin etmiştir.
Mevlevihanede semahane, mescit, selamlık, dokuz derviş hücresi ve havuzlu bahçe yer alıyordu. Ayrıca bir un kapanı, iki boyahane, 20 dükkan, bir ahır ve 20 odalı han da vakıf gelirleri olarak Mevlevihaneye kazandırılmıştır. Semahane, Cuma hutbesi ile cami olarak da hizmet vermiş ve bu nedenle Mevlevihane Camisi olarak adlandırılmıştır. Yapının selamlığı 1886-1887 yıllarında inşa edilmiş, 1901 ve 1903’teki büyük arasta yangınları sırasında bazı han ve dükkanlar yanmış, Mehmet Münib Efendi tarafından yeniden yaptırılarak Mevlevihaneye vakfedilmiştir.
Gaziantep Mevlevihanesi’nin Kültürel Mirası
Günümüzde Gaziantep Mevlevihanesi, Vakıf Müzesi olarak hizmet veriyor. Tekke Camii Külliyesi’nde yer alan yapı, kesme taştan inşa edilmiş olup avlu içerisinde konumlanıyor. Avluda iki selamlık binası, semahane ve mescit bölümleri bulunuyor. Semahane, kare planlı ve 11.30x11.30 metre ölçüsünde olup 6.50 metre çapında kubbesi ile dikkat çekiyor. Yapının diğer bölümleri tonoz ve küçük kubbelerle örtülüdür. Semahanenin mimari yapısı, XVI. yüzyılın ilk yarısında yapılmış Kilis ve Halep Mevlevihaneleri örnek alınarak inşa edilmiştir.
Mevlevi Mukabelesi
2022 yılında Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Gazikültür A.Ş., Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin 815’inci doğum yılı nedeniyle 100 yıl aradan sonra ilk defa Gaziantep Mevlevihanesi’nde “Mevlevi Mukabelesi” düzenledi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk Musikisi Topluluğu tarafından icra edilen Ayin-i Cem programı, Mevlana’nın anısını yaşatmanın yanı sıra Gaziantep’teki Mevlevihane kültürünün önemini yeniden gündeme taşıdı.
Gaziantep Mevlevihanesi, hem mimari yapısı hem de içindeki kültürel eserleriyle Osmanlı dönemi vakıf anlayışını ve Mevlevilik kültürünü yansıtan değerli bir miras. Günümüzde ziyaretçilere tarihi ve kültürel bir köprü sunan Mevlevihane, şehrin geçmişine ışık tutmaya devam ediyor.
