Gaziantep’in yöresel kıyafetleri ve geleneksel el sanatları, geçmişten günümüze kültürel mirası yaşatıyor, halkın kimliğini ve estetik anlayışını yansıtıyor.
Anadolu’nun kadim şehirlerinden Gaziantep, binlerce yıllık kültürel mirasıyla Türkiye’nin en özel şehirlerinden biri olarak dikkat çekiyor. Bu zengin mirasın en belirgin göstergelerinden biri ise Gaziantep yöresel kıyafetleri ve halk oyunlarıdır. Her bir giysi, her bir motif ve her bir dans figürü, Gaziantep halkının geçmişten günümüze taşıdığı yaşam biçimi, inanç ve estetik anlayışının derin izlerini yansıtıyor. Kent, tarih boyunca farklı medeniyetlerin etkisi altında kalmış ve bu sayede yöresel kıyafetleri eşsiz bir senteze dönüşmüştür.
Gaziantep’in Yöresel Giyimi
Gaziantep yöresel kıyafetleri, yalnızca bir giyim aracı değil; aynı zamanda halkın kimliğini, sosyal statüsünü ve yaşam felsefesini ortaya koyan birer sanat eseridir. Özel günlerde, düğünlerde ve bayramlarda giyilen bu giysiler, geçmiş ile günümüz arasında güçlü bir köprü kuruyor ve nesilden nesile aktarılan değerli bir miras niteliği taşıyor.
Gaziantep’in Özgün Dokuması
Gaziantep’e özgü kutnu kumaşı, çeşitli boyalara batırılarak kendine has renk ve motifler verilen bir dokuma türüdür. Hammaddesi floş adı verilen suni ipek ve pamuk ipliğidir. Türkiye’de yalnızca Gaziantep’te dokunan kutnu bezi, yöresel kıyafetlerden aksesuarlara, turistik giysilerden çantalara kadar farklı alanlarda kullanılmaktadır. Halk oyunları ekiplerinin kıyafetlerinde de önemli bir yer tutar.
Kadın Giysileri
Başa Giyilenler: Gaziantep kadınlarının başında çeşitli örtüler, gümüş ve altın işlemeler yer alır. Tepelik, fes, poşu ve dolak gibi başlıklar, üzerine işlenen gümüş işlemeli aksesuarlarla tamamlanır. Saçlara eklenen sac kaytanları, yanaklarda kullanılan sekke ve erbi gibi süsler, Gaziantep kadınlarının geleneksel zarafetini yansıtır.
Üst ve Alt Giysiler: İçe salmalı gömlek giyilirken, üzerine mavi çuhadan yapılmış fermane veya kadifeden hırkalar tercih edilir. Üç etekler, genellikle kadife veya satenden yapılır ve üzerleri gümüş işlemeli zebunlarla süslenir. Salmalı gömleklerin kollarındaki salmalar, iş esnasında eteklerin kirlenmesini önler. Belde ise altın veya gümüş kemerler ya da işlemeli kuşaklar yer alır. Mini yelek, gümüşlü keten ve önlükler ise kıyafetleri tamamlayan parçalar arasında bulunur.
Ayağa Giyilenler: Kadınlar genellikle elde işlenmiş yün çoraplar ve yemeni denilen kırmızı veya siyah deri ayakkabılar giyer. Edikler, kapkap ve mesi-lapçın gibi yöresel ayakkabılar da tercih edilir. Takılar ise gümüş ve altın işçiliğiyle zenginleştirilmiştir; halhal, gerdanlık ve muska gibi aksesuarlar kadınların görünümünü tamamlar.
Erkek Giysileri
Başa Giyilenler: Erkekler merkezde fes, Tunus fesi ve hasırsız fes; çevre köylerde ise göpcük ve külah kullanır. Sarık, beyaz tülbent ve poşu ile tamamlanan başlıklar, sosyal statü ve yöresel kimliği yansıtır.
Gövde ve Üst Giysiler: Geniş cübbeler, sako biçimli hırkalar ve abalar erkek kıyafetlerinde öne çıkar. Kürk ve kuzu derisinden yapılan maşlah ve buziye gibi giysiler kış aylarında tercih edilir. Cepken ve zıbın ise işlemeli detaylarla erkeklerin giysi repertuarında yer alır.
Gaziantep’in Geleneksel Sanatları
Gaziantep, sadece kıyafetleriyle değil, geleneksel el sanatlarıyla da kültürel mirasını yaşatıyor. Şehirde sedefçilik, bakırcılık, kutnuculuk, yemenicilik, Antep işi el işlemeciliği, kilim ve halı dokumacılığı gibi birçok sanat dalı kuşaktan kuşağa aktarılıyor.
Sedef Kakma İşlemeciliği: Gaziantep’te sedefçilik, bazı deniz hayvanlarının kabuğunda bulunan sert, beyaz ve gökkuşağı pırıltılı, fosforik özellikli maddeden yapılır. Bu malzemeyi işleyen ustalara “sedefkar” denir. Asırlardır bilinen bu sanat, dönemin teknikleri ve milletlerin estetik anlayışına göre şekillenmiştir. Sedef kakma, hem fonksiyonel hem de süsleme amaçlı objelerde kullanılır ve Gaziantep’in zengin el sanatları repertuarında özel bir yere sahiptir.
Bakırcılık: Gaziantep bakırcılığı, Anadolu’da en yaygın kullanılan madenlerden bakırla yapılan ve eşsiz tekniklerle işlenen bir el sanatıdır. Bakır ve pirinç karışımıyla üretilen eşyalar, ev, mutfak ve süs eşyası olarak kullanılır. Yekpare işleme tekniğiyle yapılan bakır ürünler, haftalar hatta aylar süren emekle hazırlanır. Şehirde üretilen bakır eşyalar, sadece Türkiye’de değil yurt dışında da büyük ilgi görüyor. Gaziantep’teki bakır eserler arasında sahan, tas, kazan, seferiye tası, cezve, semaver gibi birçok ürün yer alıyor.
Kutnuculuk: Kutnu kumaşı dokumacılığı, Gaziantep’e özgü, ipekli ve tamamen el tezgahlarında dokunan bir tekstil sanatıdır. Tarihi çok eskiye dayanan bu dokuma, geçmişte önemli bir geçim kaynağı olmuş ve günümüzde de kültürel bir değer olarak yaşatılmaktadır.
Yemenicilik: Yemeni, Gaziantep’te kırmızı veya siyah deriden yapılan, tabanı köseleden dikilen topuksuz ve sağlıklı bir ayakkabıdır. Gaziantep’te yemeniciliğe “köşgercilik”, ustalara ise “Köşger ustası” denir. Yemeniler, ayağı rahatlatmasının yanı sıra kokuyu önler ve teri dışarı verir. Aynı zamanda insan vücudundaki elektriği toprağa ileterek sağlığı destekler.
Antep Kilimciliği: Antep kilimleri, diğer Anadolu kilimlerinden tezgâh, şekil ve nakış açısından farklılık gösterir. Hammaddesi öküz, deve, at tüyü ile koyun ve keçi yününden oluşur. Siyah, felhani, mavi, yeşil gibi doğal boyalarla renklendirilen kilimler, günümüzde akrilik iplikle de yapılmaktadır.
Antep İşi El İşlemeciliği: Antep işi, Türk işleme sanatının karakteristik özelliklerini tüm detaylarıyla yansıtır. Bursa keteni, Rize bezi, saten gibi kumaşlar üzerine susma ve ajur teknikleriyle işlenir. Susma, iplikleri kesip çekmeyi, ajur ise delik açarak yapılan nakışı ifade eder. Beyaz işi nakışları, Anadolu’nun birçok yöresinde genç kızların çeyiz sandıklarının en değerli parçalarından biridir. Bu teknikte örümcek yuvası, düz çitime, verev çitime gibi farklı motifler yer alır.
Gaziantep’in yöresel kıyafetleri ve geleneksel el sanatları, şehrin tarihini, kültürel çeşitliliğini ve halkın ortak hafızasını gelecek nesillere aktaran eşsiz miraslardır. Onları korumak ve yaşatmak, Gaziantep’in kültürel kimliğini canlı tutmanın en önemli yollarından biridir.
