17 Aralık 1918-26 Ekim 1919 tarihleri arasında İngilizler, 27 Ekim 1919-25 Aralık 1921 tarihleri arasında Fransız-Ermeni kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. Yani Gaziantepliler Ayntab’ı bu işgalden kurtarmak için 11 ay değil, 3 yılı aşkın bir süreyle mücadele etmişlerdir.
11 ay denmekle İngiliz işgali göz ardı ediliyor. Halbuki, İngiliz işgalinin hemen ardından, Aralık 1918’de, Ayntablı milliyetperverler, zulme karşı Ağa zade Ali Ağanın evinde toplanarak Ayntab Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin ilk çekirdeğini teşkil etmişler ve mücadeleye başlamışlardır. Gerçekten de kentteki İngiliz zulmü çok ağır olmuştur.
![İngilizler, ülke dışından çok sayıda Ermeni’yi getirterek Ayntablıların evlerine ve mülklerine yerleştirmişler, haberleşmeye sansür koymuşlar, sıkıyönetim ilan ederek silahını ve cephanesini hemen teslim etmeyen Ayntablıların [Ermeniler hariç] idam edileceğini ve ailelerinden yüz altın lira ceza alınacağını, bütün mağaza, dükkân, han, kahvehaneler ve pazarların kapalı tutulması gerektiğini ve bu emre uymayanların ağır surette cezalandırılacağını halka ilan etmişler.](https://gaziantepdoguscom.teimg.com/gaziantepdogus-com/uploads/2024/12/antep-savunmasi-ilk-kursun-10.jpg)
İngilizler, ülke dışından çok sayıda Ermeni’yi getirterek Ayntablıların evlerine ve mülklerine yerleştirmişler, haberleşmeye sansür koymuşlar, sıkıyönetim ilan ederek silahını ve cephanesini hemen teslim etmeyen Ayntablıların [Ermeniler hariç] idam edileceğini ve ailelerinden yüz altın lira ceza alınacağını, bütün mağaza, dükkân, han, kahvehaneler ve pazarların kapalı tutulması gerektiğini ve bu emre uymayanların ağır surette cezalandırılacağını halka ilan etmişler.
Ayntablı milliyetperverlerin ileri gelenlerini, 1915 yılında Ermenilerin sevk ve iskânında görev aldıklarını tarihi gerçeklere aykırı olarak ileri sürerek tutuklamışlar, önce Halep’e, oradan Şam’a ve nihayet Mısır’daki esir kamplarına götürmüşler ve tarifi mümkün olmayan çok ağır işkencelerde bulunmuşlardır. İngilizler, köylere kadar gidip, örneğin Lohan Köyü’nde muhtarın, Hasan ve Ali’nin kafalarını çizme altında ezmişlerdir.
İşgale İlk Kurşun
Kentteki İngiliz zulmüne dayanamayan Mehmet Sadık’ın oğlu Osman, Maarif Hanı karşısında köşe başında bulunan çeşmenin başına gelerek İngiliz komutanının arabasına mücadelenin ilk kurşununu atmıştır.
İngiliz işgali İngilizler mütarekeden hemen sonra 1 Kasım 1918'de Irak'taki güçlerini toplayarak Musul'a girdiler. 6 Aralık'ta bir Hint taburu ve İngiliz süvari bölüğü Kilis'i işgal etti.
İdadi binasına yerleştiler ve bütün haberleşmeyi denetim altına aldılar. Bu arada mütarekenin sonunda Kilis'e dönen Ermeniler, Müslüman halka düşmanca bir davranış içine girdiler. Ermenilerin de desteği ile İngilizler halka baskı yapıyorlardı. Antep bölgesinde toparlanan Ermenilerin birçoğu da diğer bölgelerden kaçan, memleketine dönemeyen kişilerden oluşmuştu.
Yabancılarla birlikte Ermeni mevcudu Türk mevcudunu aşmıştı. İngiliz askerleri Antep'e 17 Aralık 1918'de girdiler. İşgal birliği süvariler için yem ihtiyacını karşılamak maksadı ile geldiklerini açıklamışlardı.
Ancak esas sebep bu gibi gözükmüyordu. 23 Ocak 1919'da il hükümet konağı İngilizler tarafından işgal edildi. Şehrin ileri gelenleri ve aydınları çeşitli bahanelerle Halep ve Mısır'a sürülüyordu.
15 Mart 1919'da onbeş gün süre ile dükkan kapama ve sokağa çıkma yasağı uygulandı.Kilis ve Antep halkı bu işgale karşı boyun eğmeyip protesto mektubu hazırladılar. Antep'te işgali kınayan bir miting düzenlendi.Mitingde konuşan Belediye Başkanı Lütfi Bey halkın bu işgali kabul etmediğini haykırdı. Mitingin hemen ardından Bülbülzade Hacı Abdullah Efendi'nin önderliğinde "Cemiyet-i İslamiye" teşkilatı kuruldu.
KAYNAK: Gaziantep Kent Arşivi (Aintab Data 6)
