TDK’ye göre “yemen”, “ince, hafif ve yazlık kadın başörtüsü” anlamına geliyor. Bunun yanı sıra Gaziantep, Kahramanmaraş, Kilis, Urfa ve çevre illerde “elle işlenen motifli yazmalar” da yemen olarak adlandırılıyor.
Tarihî ve kültürel kökeni
Yemen, Osmanlı döneminden bu yana Anadolu kadınlarının gündelik yaşamında kullandığı başörtüsü ve örtü çeşitlerinden biridir. Çoğunlukla pamuklu veya ipekli kumaşlardan yapılan yemeni, kenarları “oya” adı verilen ince el işi işlemelerle süslenir. Bu yönüyle yemeni, sadece bir örtü olmanın ötesinde, kadınların estetik duygusunu ve el emeğini yansıtan bir kültür unsurudur.
Anlam dünyasında yemeni
Anadolu’da yemenin sadece işlevsel bir örtü olmadığı, aynı zamanda duygusal ve sembolik bir değer taşıdığı bilinir. Özellikle genç kızların çeyiz sandıklarında yer alan yemeni, sevgi, ayrılık ya da umut gibi duyguları yansıtan motiflerle süslenirdi. Bu nedenle her yemeni, sahibinin ruh hâlini ve yaşam hikâyesini yansıtan bir obje olarak da görülürdü.
Günlük hayatta kullanım alanları
Geleneksel olarak başörtüsü olarak kullanılan yemeni, aynı zamanda masa örtüsü, bohça veya dekoratif süs eşyası şeklinde de değerlendirilebiliyor. Gaziantep ve çevresinde hâlen el işçiliğiyle üretilen yemeniler, özellikle turistlerin yoğun ilgisini çekiyor.
Ekonomik ve kültürel katkısı
Yemeniler, bugün hâlâ Anadolu’nun birçok kentinde kadınların geçim kaynağı hâline gelmiş durumda. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2024 verilerine göre, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde el yapımı yemeni üretimi ve satışı, yerel ekonomiye milyonlarca lira katkı sağlıyor. Bunun yanı sıra hediyelik eşya olarak büyük ilgi gören yemeniler, hem yurt içinde hem de yurt dışında pazarlarda yer buluyor.
Modern dünyada yemen
Günümüzde yemeni, geleneksel kullanımı dışında modern moda dünyasında da yeniden yorumlanıyor. Tasarımcılar tarafından şal, eşarp ve aksesuar olarak koleksiyonlara dâhil edilen yemeniler, geçmişle bugünü buluşturan bir kültürel miras örneği olarak öne çıkıyor.
Yemen, Anadolu’nun köklü kültürünün bir ürünü olarak hem tarihsel hem de ekonomik anlamda değerini korumayı sürdürüyor. Kadın emeğini, duygularını ve inceliğini yansıtan yemeni, geçmişten günümüze taşınan bir kültür hazinesi olma özelliğini kaybetmiyor.
