Bağırsaklarda salgılanan laktaz enzimi tarafından parçalanır. Eğer bu enzim yeterli miktarda salgılanmaz veya işlevini düzgün yerine getiremezse laktoz intoleransı adı verilen bir durum ortaya çıkar. Bu durum, toplumun %75'ine kadar yaygın olup, laktoz intoleransı olan kişiler süt ve süt ürünleri tükettiklerinde ciddi sindirim sorunları yaşarlar. Bu durum, hastaların yaşam kalitesini büyük ölçüde düşürür.
LAKTOZ İNTOLERANSI NEDİR?
Laktoz intoleransı, süt ürünlerindeki temel karbonhidrat olan laktozun sindirilememesi nedeniyle ortaya çıkan bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Bu durum, başta şişkinlik, ishal ve karın ağrıları olmak üzere birçok belirtiye yol açar. Laktoz intoleransı olan bireyler, laktozu sindirmek için gerekli olan laktaz enzimini yeterince üretemezler. Laktoz, glukoz ve galaktoz moleküllerinden oluşan bir disakkarittir ve bağırsaklardan emilebilmesi için laktaz enzimi tarafından bu bileşenlere ayrılması gereklidir. Laktaz eksikliği durumunda, laktoz emilmeden bağırsaklardan geçer ve çeşitli semptomlara neden olur. Anne sütünde de bulunan laktoz, hemen hemen herkes tarafından sindirilebilir. Ancak 5 yaşın altındaki çocuklarda laktoz intoleransı görülme oranı düşüktür. Günümüzde laktoz intoleransı toplumun %75'inde görülmektedir ve bazı ülkelerde oranlar değişiklik gösterebilmektedir.
LAKTOZ İNTOLERANSININ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Laktoz intoleransının iki ana türü vardır: primer ve sekonder laktoz intoleransı. Primer laktoz intoleransı en yaygın olanıdır ve yaşla birlikte laktaz üretiminin azalmasıyla ortaya çıkar. Bu tür, genetik bir hastalık olarak kabul edilir ve bazı toplumlarda daha yaygın görülür. Örneğin, Avrupalılarda %5-17, Amerikalılarda %44, Asya ve Afrikalılarda %60-80 oranında rastlanır.
Sekonder laktoz intoleransı ise daha nadirdir ve mide hastalıkları veya Çölyak Hastalığı gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarına bağlı olarak gelişir. Bu tür hastalıklarda bağırsaklardaki enflamasyon laktaz üretimini olumsuz etkiler ve laktoz intoleransına yol açar.
LAKTOZ İNTOLERANSI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Laktoz intoleransı uygun şekilde tedavi edilmediğinde ciddi sindirim sorunlarına yol açabilir. En yaygın belirtiler arasında şişkinlik, karın krampları, ishal ve gaz bulunur. Bazı hastalar acil tuvalete gitme ihtiyacı, bulantı, kusma, bel ağrısı ve kabızlık yaşayabilir. İshal, sindirilmemiş laktozun ince bağırsakta kalmasından kaynaklanır. Bu durum, bağırsak içine su çekerek semptomlara neden olur. Sindirilmemiş laktoz kalın bağırsağa ulaştığında, burada bakteriler tarafından fermente edilir ve kısa zincirli yağ asitleri ile gaz üretilir. Bu da şişkinlik, gaz ve ağrıya yol açar. Semptomların şiddeti, kişinin ne kadar laktoz tolere edebildiği ve ne kadar süt ve süt ürünü tükettiği ile ilişkilidir.
LAKTOZ İNTOLERANSININ NEDENLERİ NELERDİR?
Süt ve süt ürünleri içeren tüm gıdalar laktoz intoleransına neden olabilir. Süt, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi, kurabiye gibi gıdalar laktoz içerir. Şiddetli laktoz intoleransı olan bireylerde bu gıdaların tüketimi ciddi semptomlara yol açabilir. Laktoz intoleransı olan hastalar, kalsiyum, B12, A ve D vitaminleri ve protein açısından zengin olan bu ürünleri tüketemediklerinden, eksiklikler yaşayabilirler. Bu nedenle, doktor kontrolünde alternatif protein kaynakları ve vitamin takviyeleri ile beslenmeleri önemlidir. Laktoz intoleransı olan bireylere bol miktarda meyve, tofu, soya fasulyesi, kale ve brokoli tüketmeleri önerilmektedir.
LAKTOZ İNTOLERANSI TANISI NASIL KONUR?
Laktoz intoleransı tanısı, öncelikle süt ve süt ürünlerine karşı gelişen semptomların değerlendirilmesi ile konur. Semptomatik tanıya ek olarak bazı testler yapılabilir:
Dışkı Asidi Testi: Sindirilmemiş laktoz, kalın bağırsakta bakteriler tarafından fermente edilerek laktik asit oluşturur. Dışkıda laktik asit seviyesinin ölçülmesi tanıya yardımcı olur. Testin doğru sonuç vermesi için dışkının taze olması gerekir.
Hidrojen Solunum Testi: Sindirilmemiş laktoz bağırsaklarda hidrojen gazı üretir. Testte laktozlu bir gıda tüketilir ve belirli aralıklarla nefes örnekleri alınır. Yüksek hidrojen seviyeleri, laktoz intoleransını gösterir.
Laktoz Tolerans Testi: Laktoz içeren ürünlerin tüketilmesi sonrası kanda glukoz seviyelerinin yükselmesi beklenir. Laktoz intoleransı olan bireylerde bu artış görülmez.
Kesin tanı, endoskopik yöntemle bağırsaktan alınan biyopside laktaz enzim eksikliğinin gösterilmesiyle konur.
LAKTOZ İNTOLERANSI TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Laktoz intoleransı semptomlarının giderilmesinde en etkili yöntem laktoz içeren gıdalardan kaçınmaktır. Ancak bu, beslenme alışkanlıklarından tamamen çıkarılmasının zorluğu ve besin eksikliklerine yol açabilmesi nedeniyle her zaman uygulanabilir olmayabilir. Bu nedenle, doktor veya diyetisyen kontrolünde çeşitli tedavi yöntemleri önerilir:
Enzim Takviyesi: Laktaz enzimi içeren takviyeler, laktoz sindirimine yardımcı olabilir. Ancak, etkinlikleri bireyden bireye farklılık gösterebilir.
Laktoza Maruz Bırakma: Günlük düşük dozlarda laktoz almak, vücudun adaptasyonunu sağlayabilir ve semptomları azaltabilir.
Probiyotik ve Prebiyotik Tedavisi: Probiyotikler ve prebiyotikler, sindirim sistemi sağlığını destekler ve laktoz intoleransı semptomlarını hafifletebilir. Özellikle yoğurt ve bazı takviyelerde bulunan Bifidobacteria'nın etkili olduğu düşünülmektedir.
Sonuç olarak, laktoz intoleransı giderek daha yaygın hale gelen ve yaşam kalitesini etkileyen bir rahatsızlıktır. Yemeklerden sonra şişkinlik, ağrı ve ishal gibi belirtiler yaşıyorsanız, bir uzmana danışmayı ihmal etmeyin.
