Tel Tel Emek, Kumaşta Hayat Bulan Motifler
Gaziantep, yalnızca mutfağıyla değil, el sanatlarındaki ustalığıyla da Türkiye’nin kültürel zenginlikleri arasında yer alıyor. Bu sanatların en nadide örneklerinden biri olan “Kutseke” halk arasında bilinen adıyla Antep işi asırlardır kuşaktan kuşağa aktarılan zarif bir işleme geleneği olarak varlığını sürdürüyor. Ustalara ve yerel kaynaklara göre Antep işi geleneğinin kayıtlı izleri 19. yüzyılın ortalarına kadar uzanır; bazı çalışmalarda 1850’lerden itibaren kırsal dokuda başlayıp kent içine yayıldığı belirtilir.
İnce tülbent ya da keten kumaş üzerine, ipek veya pamuk ipliğiyle yapılan bu işlemelerde desenler kumaşın yüzeyine değil, ipliklerin arasına işleniyor. Böylece her motif, adeta kumaşın içinde can buluyor; sabırla örülen her ilmek, zarafetin sessiz bir anlatıcısına dönüşüyor.
Motiflerin Dili: Lale Zarafeti, Nar Çiçeği Bereketi
Kutseke’de en sık kullanılan motifler arasında lale, karanfil, nar çiçeği, gül ve geometrik şekiller yer alıyor. Bu desenler yalnızca estetik bir görünüm sunmakla kalmıyor; aynı zamanda kültürel anlamlar taşıyor. Lale zarafeti, nar çiçeği bereketi, gül ise sevgi ve sadakati simgeliyor.
Yüzyıllardır gelin sandıklarının vazgeçilmezi olan Kutseke işlemeleri, özellikle çeyiz kültüründe önemli bir yere sahip. Genç kızlar, evlenmeden önce kendi elleriyle işledikleri Kutseke örneklerini sandıklarına koyarak hem emeği hem de duygularını geleceğe taşıyor.
Malzeme, Motif ve Teknik Ayrıntılar
-
Kumaş: Geleneksel olarak şifon, krep, ipek gibi ince kumaşlar üzerinde uygulanır; modern dönemde farklı kumaş türleri de kullanılmaktadır.
-
İplik: Beyaz işi türlerinde beyaz, krem ve sarı iplikler; renkli türlerde ise çeşitli renkli ipek/koton iplikler tercih edilir.
-
Teknikler: İplik sayma (susma), ajur çalışması, iplik çekme ve çevresine sarmadır. İnce motiflerde sabır ve hassas parmak kontrolü gereklidir.
-
Motifler: Bitkisel (lale, gül), geometrik ve yöresel semboller öne çıkar; motif seçimi çoğunlukla kullanıldığı nesnenin işlevi ve sosyal bağlamıyla ilişkilidir.
Unutulmaya Yüz Tutmuş Bir Mirası Yaşatma Mücadelesi
Geçmişte Gaziantep’te neredeyse her evde yapılan bu el sanatı, günümüzde usta sayısının azalmasıyla birlikte yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Ancak Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ve kadın kooperatiflerinin düzenlediği el sanatları kursları, Kutseke’yi yeniden yaşatmak adına umut verici adımlar atıyor.
Kurslara katılan genç kadınlar, geleneksel motifleri modern tasarımlarla buluşturarak Kutseke’yi yeniden gündeme taşıyor. Masa örtülerinden yastık kılıflarına, şallardan giysilere kadar uzanan bu yeni yorumlar, hem yerel halkın hem de turistlerin ilgisini çekiyor.
Kadın Emeğiyle Ekonomiye ve Kültüre Katkı
Gaziantepli kadınların el emeğiyle ürettikleri Kutseke ürünleri, şehirdeki el sanatları pazarlarında ve çevrim içi platformlarda alıcı buluyor. Bu durum, kadınların ekonomik hayata katılımını güçlendirirken, yerel kültürün sürdürülebilirliğine de katkı sağlıyor.
Bazı moda tasarımcılarının Kutseke desenlerini çağdaş koleksiyonlarına dahil etmesiyle birlikte Antep işi, gelenekten moderniteye uzanan bir köprü niteliği kazanıyor. Böylece bu zarif el sanatı, ulusal vitrinlerde de yer bulmaya başlıyor.
Kültürel Miras Listesine Aday Bir Değer
Uzmanlar, Kutseke’nin yalnızca bir süsleme sanatı değil, Gaziantep’in kültürel kimliğini yansıtan önemli bir değer olduğunu vurguluyor. Kentin bakırcılık, sedef kakma ve yemeni gibi diğer geleneksel el sanatlarıyla birlikte UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne aday gösterilmesi gerektiği belirtiliyor.
İlmek İlmek Geleceğe Taşınan Bir Hikâye
Her bir ilmeğinde sabır, zarafet ve tarih barındıran Kutseke, Gaziantep kadınlarının üretkenliğini ve estetik duygusunu yansıtıyor. Yüzyıllardır elden ele, gönülden gönüle aktarılan bu sanat; kadın emeğinin, dayanışmanın ve kültürel kimliğin sembolü olmayı sürdürüyor.
