Bu nedenle kış gün dönümü, “en kısa gün”, “en uzun gece” ya da “en karanlık gün” olarak da adlandırılıyor.
Antik çağlardan bu yana dünyanın birçok bölgesinde çeşitli ritüel ve festivallerle karşılanan kış gün dönümü, hem kültürel inanışlara hem de bilimsel açıklamalara konu oluyor.
Kış gün dönümü ne zaman?
Kış gün dönümü, genellikle 21 Aralık tarihinde gerçekleşiyor. Bu tarihte Kuzey Kutbu Güneş’ten en uzak noktada bulunuyor ve Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimi başlıyor. Güneş, gökyüzünde yıl boyunca ulaştığı en alçak konumda yer alıyor ve gün ışığı süresi en kısa seviyeye iniyor.
Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüş süresi 365 gün 6 saat olduğu için kış gün dönümü her yıl aynı güne denk gelmeyebiliyor. Bu nedenle bazı yıllar 21 Aralık, bazı yıllar ise 22 Aralık tarihinde yaşanabiliyor.
Güney Yarım Küre’de ise aynı tarih yaz gün dönümünü ifade ediyor ve yaz mevsiminin başlangıcı kabul ediliyor.
En kısa gün ne kadar kısa?
En kısa gün süresi, bulunulan coğrafyaya göre değişiklik gösteriyor. Örneğin İngiltere’deki Greenwich Gözlemevi’nde gün ışığı süresi yaklaşık 7 saat 49 dakika sürerken, Kuzey Kutbu’na yaklaştıkça bu süre daha da kısalıyor. İzlanda’da gün ışığı süresi 2 saat 14 dakikaya kadar düşüyor. Ekvator’a yaklaştıkça ise gün uzunluğu farkı neredeyse hissedilmiyor.
Kış gün dönümü, en kısa gün olmasına rağmen en erken gün batımı ya da en geç gün doğumu anlamına gelmiyor. Gün doğumu ve batımı birkaç gün boyunca kademeli olarak değişmeye devam ediyor.
Gün dönümü neyi ifade ediyor?
“Gün dönümü” kavramı, Güneş’in doğuş ve batış noktalarının birkaç gün boyunca neredeyse sabitmiş gibi görünmesini ifade ediyor. Dünya’nın eksen eğikliği nedeniyle Güneş’in gökyüzündeki hareketi yıl boyunca değişiyor.
Kış gün dönümünde Kuzey Yarım Küre’de Güneş en alçak noktaya ulaşıyor. Bu nedenle günler kısalıyor ve kış mevsimi yaşanıyor. Aynı anda Güney Yarım Küre’de Güneş’e daha yakın olan Güney Kutbu nedeniyle yaz mevsimi başlıyor.
Kış gün dönümü kutlamaları
Kış gün dönümü, tarih boyunca birçok kültürde farklı şekillerde kutlandı. Bu dönemde hayvanların beslenmesi, yiyecek stoklarının hazırlanması ve doğanın döngüsüne uyum sağlama amacıyla çeşitli ritüeller yapıldı.
Doğu Asya – Dongzhi Festivali:
Çin, Kore ve Japonya’da kutlanan Dongzhi Festivali, “aşırı kış” anlamına geliyor. Uzayan günlerin başlangıcı ve pozitif enerjinin yeniden doğuşu olarak kabul ediliyor. Festivalin kökeni yin-yang felsefesine dayanıyor.
Türk kültüründe Nardugan Bayramı:
Güneş’in yeniden güç kazandığına inanılan bu dönemde, 21 Aralık’tan sonraki ilk dolunay yeni yılın başlangıcı olarak kabul ediliyor. Gece ile gündüzün mücadelesinin ardından günlerin uzamaya başlaması bayram olarak kutlanıyor.
Orta Amerika – Uçuş Dansı:
Tanrıları memnun etmek, kuraklığı sona erdirmek ve tarımsal bereket sağlamak amacıyla yapılan bu törende, “kuş adamlar” olarak adlandırılan kişiler direklerden kendilerini boşluğa bırakıyor.
İran – Yalda Gecesi:
Yılın en uzun gecesinde aileler bir araya geliyor, şiirler okunuyor. Nar ve karpuz gibi kırmızı renkli yiyecekler yaşamın ve şafağın sembolü olarak tüketiliyor.
Pakistan – Çatarmas:
Kalaş topluluğu kış gün dönümünü ateş yakarak, dans ederek ve kuru meyveler tüketerek kutluyor.
Antik Roma – Satürnalya:
Tanrı Satürn adına düzenlenen bu şenlikler 7 gün sürüyor, ziyafetler veriliyor ve kölelerin bile kutlamalara katılmasına izin veriliyordu.
Noel:
Noel, pagan gelenekleri ile Hristiyanlığın birleşimi olarak kabul ediliyor. Roma döneminde kış gün dönümünün 25 Aralık’a denk gelmesi nedeniyle bu tarih İsa’nın doğum günü olarak benimsendi.
Kuzey Avrupa – Yule:
İskandinav ve Cermen toplumlarında Güneş’in dönüşü ateş yakılarak kutlanıyor. Yule gelenekleri, günümüz Noel kutlamalarıyla benzerlik taşıyor.
İngiltere ve Batı Avrupa – Druid törenleri:
Kelt rahipleri olan Druidler için kış gün dönümü büyük önem taşıyor. Günümüzde bile İngiltere’deki Stonehenge anıtında bu tarih, Güneş’in doğuşu izlenerek kutlanıyor.
