Gaziantep’in tarihi dokusunun önemli parçalarından biri olan Mevlevihane Vakıf Müzesi, Kozluca Mahallesi’nde, Buğday Arasa’sı ile Kozluca ve Şehitler caddeleri arasında konumlanıyor. Yaklaşık dört yüzyıllık geçmişe sahip bu yapı, Mevlevihane olarak inşa edilmiş olup, günümüzde çok sayıda vakıf eserinin sergilendiği bir kültür merkezi olarak hizmet veriyor.
Gaziantep Mevlevihane Vakıf Müzesinin Mimari Özellikleri
Kesme taş kullanılarak inşa edilen yapı, Tekke Camii Külliyesi içinde yer almakta ve iki ana bölümden oluşuyor. Cami avlusuna girildiğinde, sol taraftaki binada Mevlevilik kültürüne ait eserler; maden objeler, el yazması Kur’an-ı Kerimler ve Türk hat sanatı örnekleri sergileniyor. Avlunun sağında ise yöresel kilim ve halılar ziyaretçilerin beğenisine sunuluyor.
Gaziantep Mevlevihane Vakıf Müzesinin Tarihçesi
Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicil kayıtları ve 1635 tarihli vakfiyeye göre, bu bölgede daha önce bir Mevlevihane varlığı bulunmaktaydı. Semahane kapısı üzerindeki 1638 tarihli Farsça talik kitabesinde, Ayıntab Sancak Beyi Türkmen Mustafa Ağa bin Yusuf’un bu Mevlevihaneyi yaptırdığı belirtiliyor. Vakfiyede, Mevlevihane'nin yönetimi için postnişin Mehmet Dede ve soyundan gelecek şeyhlerin mütevelli olarak atanması şart koşulmuş.
Vakfiyede ayrıca semahane, mescit, dokuz derviş hücresi, havuzlu bahçe, un kapanı, iki boyahane, 20 dükkan, ahır ve 20 odalı hanın Mevlevihane gelirleri için vakfedildiği ifade ediliyor. Semahane, ilk yapıldığında Cuma hutbesi okunmasıyla cami işlevi de görmüş ve bu nedenle Mevlevihane Camisi olarak anılmıştır.
Yangınlar ve Yeniden İnşa Süreci
1886-1887 yıllarında üç katlı ve geniş saçaklı selamlık inşa edilmiştir. 1901 ve 1903 yıllarında Gaziantep’te çıkan büyük arasta yangınları, Mevlevihane’ye ait han ve dükkanların da yanmasına sebep olmuştur. O dönemde post makamında bulunan Mehmet Münib Efendi, kendi kaynaklarıyla Buğday Hanı, Tahmis Kahvehanesi ve 33 dükkanı yeniden inşa ederek Mevlevihane’ye vakfetmiştir.
Gaziantep Mevlevihane Vakıf Müzesinin Günümüze Ulaşımı
Cumhuriyetin ilanıyla tekke ve dergâhların kapatılması sonrası Vakıflar Genel Müdürlüğü Mevlevihane'nin yönetimini üstlenmiştir. Semahane ve selamlık cami ve ilkokul olarak kullanılmış, çeşitli onarımlar yapılmış ancak bazı bölümler zamanla kaybolmuştur.
Yapı, kesme taştan inşa edilmiş olup geniş bir avlu içinde yer alır. Bu avluya üç farklı kapıdan giriş yapılabilmektedir. Kuzeyde, Buğday Arastası yönündeki güdük minare altındaki kemerli kapı önemli bir giriş noktasıdır. Avluda, üç katlı ve iki katlı iki selamlık binası mevcuttur. Semahane ve kuzeybatısındaki mescit bölümü, Mevlevihane'nin en eski kısımları arasında yer alır. Kare planlı semahane, dört ayağın taşıdığı 6.50 metre çapında kubbe ile örtülüdür. Tonozlar ve küçük bir kubbe de yapıda yer alır.
Gaziantep Mevlevihanesi'nin Yöresel Üslup ve Mimari Etkiler
Gaziantep Mevlevihanesi, orijinal kesme taş işçiliğiyle bölgenin mimari üslubunu yansıtır. Semahanenin yapımında, XVI. yüzyılın ilk yarısında inşa edilen Kilis ve Halep Mevlevihaneleri örnek alınmıştır.
Gaziantep Mevlevihane Vakıf Müzesinin İletişim ve Ziyaret Bilgileri
Adres: Vakıflar Gaziantep Bölge Müdürlüğü, Gaziantep Mevlevihanesi Vakıf Müzesi, Boyacı Mahallesi, Eski Buğday Arasası, Tekke Camii Yanı, Şahinbey / Gaziantep
Telefon: (0342) 232 97 97
Mevlevilik kültürünü, vakıf eserlerini ve yöresel sanatları bir arada bulabileceğiniz bu mekan, Gaziantep’in manevi mirasının önemli taşlarından biri olarak korunmaya devam ediyor.
