Tarihi binlerce yıl öncesine dayanan, birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış Gaziantep, yalnızca gastronomisiyle değil, zengin halk oyunlarıyla da Türkiye’nin en dikkat çeken şehirlerinden biridir.
Yüzyıllar boyunca kuşaktan kuşağa aktarılan halk oyunları, yöresel müzikler, renkli kıyafetler ve takılar, kentin kültürel kimliğini şekillendiren en önemli unsurlar arasında yer alır.
Gaziantep halk oyunları, disiplinli ve ritmik yapısıyla Anadolu’nun “halay” bölgesi içinde öne çıkar.
Kadın-erkek birlikte veya ayrı dizilerde oynanan bu oyunlar; davul, zurna, kaval, düdük ve tef eşliğinde icra edilir. Her figür, her adım ve her kıyafet; geçmişten bugüne taşınan birer kültürel semboldür.
Bugün sahnelerde hâlâ yaşatılan oyunların yanı sıra, zamanla unutulmaya yüz tutmuş halk oyunlarıda vardır. Yörede oynanan oyunların çeşitliliği, aslında Gaziantep’in kültürel dokusunun ne kadar geniş ve derin olduğunu gösterir. Aynı şekilde, kadınların feslerinden üç eteklerine, erkeklerin şalvarlarından kırk düğmeli yeleklerine kadar tüm yöresel kıyafetler; sadece birer giysi değil, toplumun tarihsel belleğini yansıtan kültürel belgeler niteliğindedir.
Halay; yarım halka düzeninde, oyuncuların birbirine tutunarak disiplinli biçimde oynadığı bir oyundur. Kentte kadın ve erkekler hem birlikte hem de ayrı diziler halinde oynar. Oyunlara çoğunlukla davul-zurna eşlik ederken, Leylim Halayları’nda kaval, düdük, tef ve türkücüden oluşan özel bir müzik grubu sahne alır.
Yöresel Kadın Halay Giysileri
Gaziantep yöresinde kadın giyimi büyük bir zenginlik taşır.
Başa takılanlar: Gümüş işlemeli fes, tepelik, ahmediye, pullu dolak, tozak (renkli kuş tüyleri), altuniye poşu. Yanaklara "sekke" adı verilen süslü yanaklıklar takılır.
Üst giyim: Salmalı gömlek, üç etek (zubun), fermane, hırka.
Alt giyim: Şalvar, üzerine önlük veya kemer (gümüş ya da işlemeli kuşak).
Ayak giyimi: Yemeniler, edikler, “kapkap” denilen tahta-deri karışımı ayakkabılar.
Takılar: Beşibirlik, hamaylı, halhal, gazi altınları.
Erkek Giysileri
Erkek kıyafetlerinde ise fes, külah, terlik ve poşu önemli parçaları oluşturur.
Üst giyim: İçlik, zıbın, mintan, kırk düğmeli yelek (bürümlü/cezair yeleği), aba.
Alt giyim: Bol şalvar (çintiyan, halebi, mencester şalvar).
Ayak giyimi: Yün çorap, yemeni.
Aksesuar: Kuşak, muska, işlemeli mendil.
Gaziantep Folklorunda Unutulan Halk Oyunları
Bugün Gaziantep’te sık oynanan oyunların yanında zamanla unutulmaya yüz tutmuş halk dansları da vardır. Bunların başında:
Üçayak
Dokuzlu
Oğuzlu
Çepikli – Çibikli (Havarişko) gelir.
Ayrıca Barak aşiretine özgü Meryem, Mermere, Kaba, Tam Kaba, Kırıkcan, Çobanbeyli, Nahsani, Barak Halayı (İki Kamış), Üçürdüm gibi danslar da folklorun önemli parçalarıdır. Bu oyunlarda davul-zurnaya ek olarak Zambur adı verilen kartal kanadından yapılmış çalgı da kullanılır.
Gaziantep'te Halk Oyunlarının Kültürel Önemi
Gaziantep halk oyunları ve giysileri, sadece bir eğlence aracı değil; aynı zamanda toplumsal birlik, hasat şenlikleri ve geleneksel yaşam tarzının bir yansımasıdır. Her oyunun, her giysinin ve kullanılan her takının ardında tarihsel bir anlam bulunur. Bugün unutulmaya yüz tutmuş Üçayak, Dokuzlu ve Çepikli gibi oyunlar yeniden hatırlanarak gelecek nesillere aktarılmayı bekliyor.
