Gaziantep, Osmanlı ve öncesi dönemlerden günümüze uzanan tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir şehir. Kentin siluetini oluşturan tarihi camiler, sadece dini işlevleriyle değil, mimari ve estetik değerleriyle de öne çıkıyor.
Özellikle 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremin ardından Gaziantep’teki birçok tarihi cami ciddi hasar görmüş, bu da restorasyon ve koruma çalışmalarının önemini bir kez daha ortaya koymuştur.
Vakıflar Genel Müdürlüğü ile Gaziantep Büyükşehir Belediyesi iş birliğiyle yürütülen projeler, hem yapısal sağlamlaştırma hem de tarihi dokunun korunması amacıyla planlanmaktadır.
Gaziantep’te Tarihi Camilerin Korunması ve Restorasyon Çalışmaları
Kurtuluş Camii (Meryem Ana Kilisesi)
Kurtuluş Camii, 1892 yılında Valide Meryem Kilisesi olarak inşa edilmiştir. Tarih boyunca cezaevi ve cami olarak da kullanılan yapı, 6 Şubat 2023 depreminde hasar görmüş, restorasyonun ardından yeniden ibadete açılmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen restorasyon çalışmaları, kubbe ve minarelerin özgün dokusunu koruyacak şekilde tamamlanmıştır.
Günümüzde cami, tarihî kimliğini koruyarak hizmet vermeye devam etmektedir.
Boyacı Camii
Gaziantep’te 13. yüzyılda inşa edilen Boyacı Camii, özellikle minberiyle dikkat çekiyor.
Cuma günleri, duvardaki raylı sistem sayesinde minber 3 metre boyunca açılabiliyor ve hutbe okunduktan sonra tekrar yerine itiliyor. Bu duvara gömme tasarım, camiyi hem işlevsel hem de mimari açıdan benzersiz kılmaktadır.
Eyüpoğlu Camii
Eyüpoğlu Mahallesi’nde yer alan Eyüpoğlu Camii’nin yapım tarihi ve kimin tarafından inşa edildiği net olarak bilinmemektedir.
1586 tarihli Şer-i Mahkeme sicillerinden caminin bu tarihten önce yapıldığı anlaşılmaktadır. Caminin iç yapısı çapraz tonozlu olup, altı gözlü son cemaat yeri ve duvarla çevrili bir dış avlusu vardır. Mihrap ve minberi, mermer ve geometrik süslemelerle dikkat çekmektedir. Restorasyon projeleri, caminin özgün mimarisini koruyacak şekilde yürütülmektedir.
Alaybey Camii
Alaybey Mahallesi’nde bulunan Alaybey Camii, 16. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olup, Alaybey isimli bir komutan tarafından yaptırılmıştır.
Dikdörtgen planlı iki nefli yapı, iç mekan olarak dört ayakla on bölüme ayrılmış ve çapraz tonozlarla örtülmüştür. Mihrabı, minberi, kapı ve pencere detayları, taş işçiliği ve süslemeleriyle dikkat çeker. Depremde ağır hasar gören cami, restorasyon çalışmalarının ardından yeniden ibadete açılmıştır.
Restorasyon Çalışmalarında Uygulanan Yöntemler
Rölöve ve Restitüsyon Çalışmaları: Yapının mevcut durumu detaylı şekilde belgelenir ve orijinal haline uygun biçimde yeniden inşa edilir.
Güçlendirme ve Statik Sağlamlaştırma: Depreme dayanıklılığı artırmak için mühendislik hesaplamaları ve uygulamalar yapılır.
Malzeme Seçimi ve Uygulama: Orijinal yapıda kullanılan malzemelere uygun malzemeler seçilir, böylece estetik ve yapısal bütünlük korunur.
Geleceğe Yönelik Koruma Projeleri
Gaziantep’teki tarihi camilerin korunması yalnızca restorasyonla sınırlı değildir. Yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları, bu yapıların gelecek nesillere aktarılması amacıyla çevresel düzenlemeler, ziyaretçi bilgilendirme sistemleri ve kültürel etkinlikler gibi projeler geliştirmektedir. Bu çalışmalar, hem tarihi mirasın korunmasına hem de şehrin kültürel kimliğinin güçlenmesine katkı sağlamaktadır.
