Tarım ve Orman Bakanlığı, üretim planlamasını devreye alırken, Ticaret Bakanlığı da Hal Yasası’nın taslağını tamamladı. Bu yıl sona kadar yasalaşması beklenen düzenlemeyle birlikte fırsatçılara milyonluk cezalar uygulanacak, üreticilere ise vergi muafiyetleri sağlanacak.
Fiyatlarda Tekelleşmeye Son Verilecek
Yeni Hal Yasası ile sebze ve meyve piyasasında üretici ile tüketici arasındaki zincir sadeleştirilecek.
Doğrudan üreticiden alınan ürünlere sınır getirilecek, piyasa tüccarları teminat ve belge zorunluluğuyla denetim altına alınacak.
Sektör temsilcileri, bu reformun üreticiyi koruyan, fiyat istikrarı sağlayan ve tüketiciye uygun fiyatla ürün ulaştıran bir sistem kuracağını belirtiyor.
Berat Albayrak Yıllar Önce Dile Getirmişti
Hal Yasası, ilk kez eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın Enflasyonla Topyekûn Mücadele Programı kapsamında gündeme gelmişti.
Albayrak, suni fiyatları engelleyecek, rekabeti artıracak ve komisyonculuğu ortadan kaldıracak bir sistemin önemini vurgulamıştı.
Modern Ticaret Merkezleri Kurulacak
Yeni taslağa göre, toptancı halleri için ruhsat yetkisi belediyelerden alınarak Ticaret Bakanlığı’na devredilecek.
Plansız ve altyapısı zayıf hal yapılarına son verilecek. Üretici birliklerine bedelsiz alan tahsisi yapılacak, yüzde 75 kira indirimi ve gelir vergisi muafiyeti sağlanacak.
Manipülasyon ve Stokçuluğa Ağır Yaptırımlar
Piyasayı manipüle eden ve ürün stoklayanlara uygulanan 177 bin TL’lik idari para cezası 1 milyon TL’ye çıkarılacak. Ürünleri usulsüz şekilde imha edenlere 200 bin TL ceza kesilecek, 3 yıl boyunca üretim desteğinden yararlanamayacaklar.
Standartlara uymayan taşıma işlemleri için 36 bin TL ceza uygulanacak. Depolanabilir ürünler için lojistik destek sağlanacak. Üreticiden ürün alım yükümlülüğünü ihlal eden perakendecilere yıllık 50 milyon TL’ye kadar ceza verilebilecek.
Ürün Devri ve Belgesiz Ticarete Yasak
Aynı hal içinde komisyoncuların ve tüccarların ürün devretmesi yasaklanacak. Satış bedelleri en geç 30 gün içinde banka aracılığıyla ödenecek. Teminat sistemi hal dışındaki tüccarlar için de zorunlu hale getirilecek. Belgesiz ticaret yasaklanacak, teminat yatırmayan tüccar faaliyet gösteremeyecek.
Alım Gücünde Yüzde 20 Sınırı
Bazı ürünlerde perakendeciler doğrudan üreticiden toplu alım yaparak fiyatları manipüle edebiliyordu. Yeni düzenlemeyle perakendecilerin sattığı ürünlerin en fazla yüzde 20’sini doğrudan üreticiden almasına izin verilecek.
Bu sayede fiyat tekelleşmesinin önüne geçilmesi hedefleniyor.
Sektörden Destek Var
Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Ömer Düzgün, yasadaki sınırlamaların fiyatlarda denge sağlayacağını belirtti.
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan ise üretici adı altında tüccarlık yapanlara karşı dikkatli olunması gerektiğini vurguladı.
Denetimlerin sıkı yapılmasının şeffaflık ve izlenebilirlik açısından hayati öneme sahip olduğunu ifade etti.
Planlı Üretim Modeli Hayata Geçiyor
Tarım ve Orman Bakanlığı, 1 Eylül 2024 itibarıyla 2025-2027 dönemini kapsayan Bitkisel Üretim Planlaması’nı devreye aldı.
Bu planlamada buğday, arpa, mercimek, nohut, ayçiçeği, patates ve kuru soğan gibi 13 stratejik ürün yer alıyor.
Sera Organize Tarım Bölgeleri ve lojistik merkezleri ile üretim ve dağıtım zinciri entegre edilerek maliyetlerin düşürülmesi ve gıda arz güvenliğinin sağlanması amaçlanıyor.
