Yalnızca Doğrudan Riskli Görevler Kapsamda
Yapılan değişiklikle birlikte artık sadece doğrudan tehlikeli ve yıpratıcı görevleri fiilen yerine getiren çalışanlar FHSZ hakkından yararlanabilecek.
Önceki uygulamada, örneğin madencilik sektöründe çalışan çaycı, bekçi ya da aşçı gibi personel de bu haktan faydalanabiliyordu. Yeni düzenlemeyle bu kapsama son verildi.
Artık yalnızca yer altında görev yapan madenciler yıpranma hakkına sahip olacak. Diğer mesleklerde de aynı şekilde doğrudan risk kriteri esas alınarak kapsam sınırlandırıldı.
FHSZ Nedir, Kimler Faydalanabilir?
Fiili hizmet süresi zammı, halk arasında bilinen adıyla yıpranma payı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş bir uygulamadır.
Bu sistem, tehlikeli işlerde çalışan kişilere erken emeklilik avantajı sağlar. Uygulamada, çalışanlara her 360 gün için 60 ila 90 gün, yer altı gibi yüksek riskli işlerde ise 180 güne kadar ek prim günü tanınır.
Ancak bu sürenin emeklilik yaşına etkisi en fazla 3 yıl ile sınırlıdır. Ayrıca, yıpranma hakkı kazanabilmek için ilgili işte en az 3600 gün prim ödenmiş olması gerekmektedir.
FHSZ Kapsamı Dışında Kalan Meslekler
SGK’nın yeni uygulamasıyla birlikte, doğrudan risk taşımayan görevlerde çalışan bazı meslek grupları yıpranma payı hakkını kaybetti. FHSZ kapsamından çıkarılan başlıca meslekler şunlardır:
Belediye başkanları
Bar çalışanları
Balık toptancıları
Muhasebeciler
Uluslararası ticaret uzmanları
Spor kulübü yöneticileri
Aşçılar
Bekçiler
Çaycılar
Danışmanlar
Sekreterler
Hizmetliler
Bu karar, ilgili görevlerin doğrudan fiziksel risk taşımadığı gerekçesiyle alındı.
Yıpranma Payı Hangi Mesleklerde Devam Ediyor?
Düzenleme sonrasında bazı meslek grupları ise FHSZ kapsamı içinde yer almaya devam edecek. Bu mesleklerin büyük çoğunluğu, doğrudan fiziksel ve psikolojik risk barındıran görevler üstleniyor.
FHSZ hakkı devam eden meslekler arasında şunlar bulunuyor:
Yer altı madenciliği çalışanları
Demir-çelik sanayi işçileri
Asit ve cıva üretiminde çalışanlar
Sağlık çalışanları (doktor, hemşire, ebe vb.)
Emniyet, jandarma, sahil güvenlik ve MİT personeli
Gazeteciler ve TRT çalışanları
İtfaiyeciler
Ceza infaz kurumu personeli
Türk Silahlı Kuvvetleri personeli
Bu grupların riskli koşullarda çalışmaları nedeniyle yıpranma payı uygulamasından yararlanmaları devam edecek.
Meslek Kodu Bildirimi Artık Daha Kritik
SGK, işverenlerin çalıştırdıkları personeli sisteme hangi meslek koduyla bildirdiğini artık çok daha yakından izleyecek. FHSZ kapsamına dahil olmayan bir kodla yapılan bildirimler otomatik olarak sistem tarafından reddedilecek.
Örneğin, yangın söndürme görevini yerine getiren bir itfaiyecinin “vasıta sürücüsü” olarak bildirilmesi halinde, bu bildirim geçersiz sayılacak. Bu nedenle meslek kodunun doğru girilmesi, çalışanların emeklilik haklarının korunması açısından büyük önem taşıyor.
Uygulama Mayıs 2025 İtibarıyla Geçerli
Yapılan düzenleme, Nisan ayına ait hizmet bildirimlerinin yapıldığı Mayıs 2025 itibarıyla yürürlüğe girdi. Tüm bildirimler SGK’nın güncellenmiş meslek kodu listesiyle karşılaştırılarak kontrol edilecek.
Kod uyumsuzluğu tespit edilen bildirimler sistem tarafından reddedilecek ve işleme alınmayacak.
Yanlış Bildirime Düzeltme Hakkı Var
Riskli bir işte fiilen çalışan ancak yanlış meslek koduyla bildirilen personel için düzeltme imkânı da tanındı.
Bu durumda işveren, bağlı bulunduğu SGK merkezine başvurarak durumu belgeleriyle birlikte iletebilecek. Yapılacak değerlendirme sonucunda uygun görülen başvurular için fiili hizmet süresi zammı hakkı yeniden tanımlanabilecek.
