Kurtuluş Savaşı’nın en zorlu mücadelelerinden biri olan Gaziantep Savunması, sadece erkeklerin değil, kadınların da büyük cesaret ve fedakârlıklarla yer aldığı kahramanlık destanlarından biridir. Gaziantep halkı, işgalci güçlere karşı verdiği mücadelede kadınların rolü, savaşın seyrini değiştiren ve bölge halkının direniş ruhunu besleyen önemli unsurlardan biri olmuştur.
Bu anlamda, Gaziantep savunmasında kadın kahramanlar hem tarihimizde hem de yerel kültürde özel bir yere sahiptir. Gaziantep'te Antep savunmasında kadın kahramanların özel olarak belirtildiği iki yer bulunmaktadır.
25 Aralık Panorama Müzesi’nde Kadınların Savaş Mücadelesi
2020 yılının Aralık ayında açılan Panorama 25 Aralık Müzesi, ilk sergisi olarak “1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda Kadın Kahramanlar” sergisini ziyaretçilere sunmuştur. Bu sergi, Türk kadınının savaş dönemindeki fedakârlıklarını, direnişini ve zorluklarını ayrıntılı biçimde gözler önüne sermektedir.
Sergi, işgal altındaki topraklarda yürütülen mücadelede Türk kadınlarının üstlendiği sorumlulukları ve karşılaştıkları güçlükleri kapsamlı şekilde anlatmaktadır. 1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda kadınların gösterdiği cesaret ve kararlılık serginin merkezinde yer almaktadır.
Sergide; Hilal-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay) tarafından açılan hemşirelik kurslarına ait belgeler, fotoğraflar, yardım rozetleri ve kartpostallar yer alır. Türkiye’nin ilk hemşiresi Safiye Hüseyin Elbi’ye ait madalyalar ve mektuplar da özel bir bölümde sergilenmektedir. Savaşta cephane ve erzak taşıyan kadın ve çocukların fotoğrafları, fişek fabrikasında çalışanların görselleri, kartpostallar, aksesuarlar, madalyalar, propaganda afişleri ve döneme ait gazete nüshaları da koleksiyonda bulunmaktadır.
Kadın Şehitler Anıtı
2017 yılında açılan “Kadın Şehitler Anıtı”, Kurtuluş Savaşı sırasında şehit düşen kadın kahramanları onurlandırıyor. Boyacı Cami avlusunda yer alan anıtta, Gaziantep’in kurtuluşunda hayatını kaybeden 83 kadının ismi yer almakta. Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin, bu anıtla Antep’in gazilik unvanının kazanılmasında büyük rol oynayan kadınların unutulmaması için Türkiye’de bir ilke imza attıklarını belirtti.
Şahin, bu mücadelenin sembollerinden Şıh Camisi ve Çınarlar ile o dönemin duvarlarının bile bu hikayeye tanıklık ettiğini sözlerine ekledi.
Şahin, “Bu destanı yalnızca erkekler değil; kadınlar ve çocuklar da birlikte yazdı” diyerek, kadınların bu mücadelenin ayrılmaz bir parçası olduğunu vurguladı. “Nasıl Mustafa Kemal Atatürk ‘ya istiklal ya ölüm’ diyerek kararlılığını gösterdiyse, Şahinbey de ‘düşman cesedimi çiğnemeden Antep’e giremez’ diyerek direnişi temsil etti. Benim bacılarım, analarım, kız kardeşlerim de aynı inanç ve kararlılıkla büyük bir mücadele ortaya koydu” dedi. Şahin, bu mücadelenin sembollerinden Şıh Camisi ve Çınarlar ile o dönemin duvarlarının bile bu hikayeye tanıklık ettiğini sözlerine ekledi.
Şahin, bu mücadelenin sembollerinden Şıh Camisi ve Çınarlar ile o dönemin duvarlarının bile bu hikayeye tanıklık ettiğini sözlerine ekledi.
Titiz Araştırmalarla Oluşturulan Anıt
Anıtın oluşturulması için Akten Köylüoğlu, Mustafa Bozhüyük, Halil İbrahim Yakar, Sibel Savcılı ve Zafer Okuducu’nun da yer aldığı özel bir komisyon kuruldu. Komisyon, Genelkurmay Başkanlığı kayıtları, o döneme ait hastane arşivleri ve yayımlanmış eserlerden yararlanarak kadın şehitlerin isimlerini belirledi.
Araştırmalar sonucunda resmi olarak 83 kadının adı tespit edildi; ancak gerçek sayının daha fazla olduğu vurgulandı. Anıt alanında, isimleri belirlenen kadınların hikayeleri de ziyaretçilere sunuluyor. Türkiye’de kadın şehitlere adanan ilk anıt olma özelliği taşıyan bu eser, Gaziantep’in tarihi mirasına önemli bir katkı sağladı.
Şehit Olan ve Yaralanan Kadınlar:
1989) 859-Yahudi Taded kızı Sünbül
1990)1424-Yamuk Ali Kızının Kızı
1991)1763-Yarık Emin'in Kerimesi
1994)1316-Yıkıcıcı Mustafa Kızı Hamide
2001)1264-Yusuf Ailesi Döne
2020) 1793-Zekeriya'nın Kerimesi Zekiye
Hastaneye Kaldırılan Kadınlar:
1)71-Usta oğlu Hasan'ın kerilesi Afife
2)111-Kasap Sado'nun refikası Zekiye
3)112-Melamettin refikası Ayyuş
4)124-Mado'nun oğlu Ökkeş'in Refikası
5)172-Kasap Ahmet'in gelini Zennup
6)204-Deli Yusuf'un kerimesi Döne
7)206-Hasan Kerimesi Zeynep
8)288-Uzun Ali'nin kızı Cennet 9)375-Ökkeş kerimesi Hattuç
10)625-Hammal Ayan'ın kerimesi Miyese
11)633-Serrac Bekir'in ailesi Hadduç
12)647-Boyno oğlu Memik'in kerimesi
13)651-Esad'ın kerimesi Mukadder
14)720-Abdurrahman'ın kerimesi Esma
15)721-Hacı İbrahim'in gelini Nüfus
16)727-Hacı Güllü Oğlu Mustafa kızı Asiya
17)728-Şami oğlu Ayan'ın kızı Firdevs
18)729-Mamo kızı Fatma
19)731-Abdullah oğlu Mehmet'in kızı Münevver
20)728-Bostancı Ahmet'in Validesi Arap Ana
21)739-Kuburuoğlu Hasan Baba'nın ailesi Safa
22) Emin'in kerimesi Ayyuş
23)752-Mehmet kerimesi Zekiye
24-779-Külekci Mehmet oğlu Hüseyin İyali Naime
25)796-Mahmut oğlu Mahmut İyali Hadduc
26)797-Arap Ali'nin İyali Hamide 27)799-Köylü Ahmet'in kızı Feride
28)800-Arpacı Duran'ın kızı Hamide
29)805-Berber Şerif'in zevcesi Ayyuş
30-806-Tütüncü Sado'nun zevcesi Ayşe
31)809-Faik Efendi ailesi Adile
32)811-Alafcı Hasan'ın kızı Safa
33)817-İbo'nın kerimesi Münevver
34)829-Hacı Emin'in kerimesi Ayyuş
35)832-Memik kerimesi Esma
36)834-Giro'nun kızı Rine (Yahudi)
37)845-Gürcün oğlu Ökkeş İyali Ayşe
38)859-Yahudi Taded kızı Sünbül
39)899-Kilisli Eyyüp'ın kızı Münevver
40)908-Beşe oğlu Mehmet Ali kızı Elif
41)914-Dana oğlu Mehmet kızı Behiye
42)936-Küçük Hacı Hüseyin kızı Fatma
43)954-Ali Kızı Ümmühan
44)964-Mazıcızade Hasan kızı Efendi zevcesi Hayriye
45)966-Mazıcızade Hasan Kızı Ayşe
46)967-Karaca oğlu Hasan kızı Alamiş
47)978-Mihal kız Latife (Yuhudi)
48)982-Abuzer zevcesi Rahime
49)988-Hacı Mehmet oğlu Hasan zevcesi Faika
50)990-Muhtar Bey ailesi Emine
51-992-Kiyazade Halil ailesi Latife
52)1007-Hasan Kızı Şükriye
53)1008-Hasan Kızı Hatice
54)1009-Halil Kızı Elif
55)1024-Mehmet Oğlu Toknaniri kızı Emine
56)1025-Mehmet Bey kerimesi Leyla
57)1027-Cuma kızı Hadice
58)1029-Melek Kızı Döndü
59)1030-Fatma Kızı Elif
60)1036-Ahmet'in kızı Senem
61)1042-Tüccar Ahmet'in Haremi Fatma
62)1048-Ahmet'in kızı Mevlüde 63)1049-Ali kızı Firdevs
64)1054-Halil Mehmet Ali kızı Zahide
65)1071-Kelleci Mehmet kızı Gülfidan
66)1074-Kahveci Hacı Ökkeş kızı Nazife
67)1078-Hancızade Ömer Kızı Firdevs
68)1081-Külük Ahmet Kızı Zennub
69)1090-Cuma kızı Hadice
70)1095-Kasım kızı Fatma
Şahin, bu mücadelenin sembollerinden Şıh Camisi ve Çınarlar ile o dönemin duvarlarının bile bu hikayeye tanıklık ettiğini sözlerine ekledi.
