1920–1921 yılları arasında gerçekleşen Antep Savunması, yalnızca erkeklerin değil, kadınların da gösterdiği fedakârlık ve cesaretle tarihe geçti. Kadınlar, cephede silaha sarıldı, mermi taşıdı, yaralıları tedavi etti, erzak hazırladı. Şehirde ise evlerini siper ederek düşmana karşı koydu, haberleşme ağlarını destekledi. “Çocuklarını sırtına bağlayıp cepheye giden kadınlar” direnişin sembolü oldu.
Panorama 25 Aralık Müzesi’nde Kadın Kahramanlar
2020 yılında açılan Panorama 25 Aralık Müzesi, “1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda Kadın Kahramanlar” sergisiyle bu mücadeleyi gözler önüne serdi. Sergide; Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin hemşirelik kurslarına ait belgeler, Safiye Hüseyin Elbi’ye ait madalyalar, cephane ve erzak taşıyan kadınların fotoğrafları, fişek fabrikasında çalışan kadınların görselleri, döneme ait propaganda afişleri ve gazete nüshaları yer alıyor. Bu koleksiyon, kadınların milli mücadelede üstlendiği sorumlulukları ve karşılaştıkları zorlukları ayrıntılarıyla ortaya koyuyor.
Kadın Şehitler Anıtı: 83 İsmin Ölümsüzlüğü
2017’de Boyacı Cami avlusunda açılan “Kadın Şehitler Anıtı”, Antep Savunması sırasında şehit düşen 83 kadının adını yaşatıyor. Bu anıt, Türkiye’de kadın şehitlere adanmış ilk anıt olma özelliği taşıyor. Kadınların verdiği mücadele, Gaziantep’in “Gazi” unvanına uzanan destanın ayrılmaz bir parçası olarak gelecek nesillere aktarılıyor.
Arşivlerde kayıtlı kadın kahramanlar
Arşiv kayıtlarında yer alan bilgiler, kadınların bedel ödeyerek verdiği mücadelenin somut belgeleri arasında.
Şehit olan kadınlar:
859-Yahudi Taded kızı Sünbül
1424-Yamuk Ali Kızının Kızı
1763-Yarık Emin'in Kerimesi
1316-Yıkıcıcı Mustafa Kızı Hamide
1264-Yusuf Ailesi Döne
1793-Zekeriya'nın Kerimesi Zekiye
…ve toplamda 83 kadın ismi anıtta kayıtlıdır.
Hastaneye kaldırılan kadınlar:
71-Usta oğlu Hasan'ın kerimesi Afife
111-Kasap Sado'nun refikası Zekiye
112-Melamettin refikası Ayyuş
124-Mado'nun oğlu Ökkeş'in Refikası
172-Kasap Ahmet'in gelini Zennup
204-Deli Yusuf'un kerimesi Döne
206-Hasan Kerimesi Zeynep
288-Uzun Ali'nin kızı Cennet
375-Ökkeş kerimesi Hattuç
625-Hammal Ayan'ın kerimesi Miyese
633-Serrac Bekir'in ailesi Hadduç
647-Boyno oğlu Memik'in kerimesi
651-Esad'ın kerimesi Mukadder
720-Abdurrahman'ın kerimesi Esma
721-Hacı İbrahim'in gelini Nüfus
727-Hacı Güllü Oğlu Mustafa kızı Asiya
728-Şami oğlu Ayan'ın kızı Firdevs
729-Mamo kızı Fatma
731-Abdullah oğlu Mehmet'in kızı Münevver
728-Bostancı Ahmet'in Validesi Arap Ana
739-Kuburuoğlu Hasan Baba'nın ailesi Safa
752-Mehmet kerimesi Zekiye
779-Külekci Mehmet oğlu Hüseyin İyali Naime
796-Mahmut oğlu Mahmut İyali Hadduc
797-Arap Ali'nin İyali Hamide
799-Köylü Ahmet'in kızı Feride
800-Arpacı Duran'ın kızı Hamide
805-Berber Şerif'in zevcesi Ayyuş
806-Tütüncü Sado'nun zevcesi Ayşe
809-Faik Efendi ailesi Adile
811-Alafcı Hasan'ın kızı Safa
817-İbo'nın kerimesi Münevver
829-Hacı Emin'in kerimesi Ayyuş
832-Memik kerimesi Esma
834-Giro'nun kızı Rine (Yahudi)
845-Gürcün oğlu Ökkeş İyali Ayşe
859-Yahudi Taded kızı Sünbül
899-Kilisli Eyyüp'ın kızı Münevver
908-Beşe oğlu Mehmet Ali kızı Elif
914-Dana oğlu Mehmet kızı Behiye
936-Küçük Hacı Hüseyin kızı Fatma
954-Ali Kızı Ümmühan
964-Mazıcızade Hasan kızı Efendi zevcesi Hayriye
966-Mazıcızade Hasan Kızı Ayşe
967-Karaca oğlu Hasan kızı Alamiş
978-Mihal kız Latife (Yahudi)
982-Abuzer zevcesi Rahime
988-Hacı Mehmet oğlu Hasan zevcesi Faika
990-Muhtar Bey ailesi Emine
992-Kiyazade Halil ailesi Latife
1007-Hasan Kızı Şükriye
1008-Hasan Kızı Hatice
1009-Halil Kızı Elif
1024-Mehmet Oğlu Toknaniri kızı Emine
1025-Mehmet Bey kerimesi Leyla
1027-Cuma kızı Hadice
1029-Melek Kızı Döndü
1030-Fatma Kızı Elif
1036-Ahmet'in kızı Senem
1042-Tüccar Ahmet'in Haremi Fatma
1048-Ahmet'in kızı Mevlüde
1049-Ali kızı Firdevs
1054-Halil Mehmet Ali kızı Zahide
1071-Kelleci Mehmet kızı Gülfidan
1074-Kahveci Hacı Ökkeş kızı Nazife
1078-Hancızade Ömer Kızı Firdevs
1081-Külük Ahmet Kızı Zennub
1090-Cuma kızı Hadice
1095-Kasım kızı Fatma
Fedakârlığın Sembolü
Savaşın en çetin günlerinde kadınlar evlerini siper haline getirdi, düşmana karşı ateş açtı. Canı pahasına direnen kadınlar, şehrin moral kaynağı oldu. “Antep düştü denmesin” diye verilen bu mücadele, milli mücadelenin onurlu sayfaları arasında yerini aldı.
Tarihe Geçen İzler
Bugün Gaziantep’in sokaklarında, hanlarında ve meydanlarında bu destansı mücadelenin izleri hâlâ görülebiliyor. Panorama 25 Aralık Müzesi ve Kadın Şehitler Anıtı, kadınların unutulmaz fedakârlıklarını hatırlatıyor. Antep Savunması’nın kadın kahramanları, bağımsızlık ve özgürlük mücadelesinin en güçlü simgelerinden biri olarak hafızalardaki yerini koruyor.
