Terim, kalplerin çoğulu olan "kulûb" ile birleştirilerek "gönülleri ısındırılan, yumuşatılan kimseler" anlamında kullanılmıştır. Bu kavram, İslam'ın ilk dönemlerinde, İslam'a ve Müslümanlara karşı yumuşatılması arzulanan, İslam'ı benimsemesi umulan veya düşmanlıktan sakınılan kişilere yapılan maddi yardımları ifade eder.
Hz. Muhammed ve İlk Halifelerin Müellefe-i Kulûb Politikaları
Hz. Muhammed, kötülüklerinden emin olmak ve kalplerini İslam'a ısındırmak amacıyla birçok kişiye maddi yardım sağlamıştır. Bu siyaset, onun vefatından sonra Hz. Ebû Bekir tarafından da sürdürülmüştür. Ancak, Hz. Ömer döneminde, İslam'ın güçlenmesiyle bu yardımların gereksiz hale geldiği ve sonlandırılması gerektiği yönünde bir görüş benimsenmiştir. Bu, sahabenin sessiz icmaı olarak kabul edilmiştir.
Fıkıh Literatüründe Müellefe-i Kulûb
Fıkıh literatüründe, müellefe-i kulûb meselesi zekâtın sarf yerleri kısmında detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Hanefi, Mâliki, Hanbeli, Şâfiî ve Caferi mezhepleri, bu kavramın uygulanmasına dair çeşitli görüşler ileri sürmüşlerdir. İlk dönemlerde, güç dengeleri nedeniyle gayrimüslimlere de zekât verilmiştir; ancak Müslümanlar güçlendikçe, bu uygulama sona ermiştir. Bununla birlikte, bazı mezhepler bu uygulamanın her devirde geçerli olabileceğini savunmuştur.
Günümüzde Müellefe-i Kulûb Uygulamaları
Küveyt'te 1992 yılında düzenlenen Güncel Zekât Meseleleri Toplantısı'nda, müellefe-i kulûb zekâtın sekiz harcama kalemi arasında yer almakta ve bu durumun kesin bir hüküm olduğu vurgulanmıştır. Müellefe-i kulûb fonunun kullanımında, dinin amaçlarına uygun en etkili yöntemlerin seçilmesi, sarfiyatın diğer zekât sınıflarına zarar vermeyecek ve ihtiyacı karşılayacak düzeyde olması gerektiği belirtilmiştir.
İslam hukuku, zekât ve müellefe-i kulûb gibi kavramlar aracılığıyla toplumsal güvenlik ve dayanışmayı teşvik etmekte ve dinin yayılması için mali destek sağlama önemini vurgulamaktadır. Günümüzde de bu kavramlar, içtimaî ve siyasî dinamikler göz önünde bulundurularak uygulanmaya devam etmektedir.
